فضاى سایبر - در معنا - به مجموعه هایى از ارتباطات درونى انسان ها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتى، بدون در نظر گرفتن جغرافیاى فیزیکى گفته مى شود. یک سیستم آنلاین، نمونه اى از فضاى سایبر است که کاربران آن مى توانند از طریق ایمیل با یک دیگر ارتباط بر قرارکنند. در فضاى سایبر، حضور فراتر از شبکه جهانى وب، یا حتى اینترنت است و از انواع ابزارها و امکانات رایانه اى و مخابراتى استفاده مى شود. علاوه براین، در فضاى سایبر با تک تک مخاطبان ارتباط دوسویه و تعاملى برقرار شده و به محتوا بیش از سایر موارد اهمیت داده مى شود؛ چرا که فضاى سایبر اطلاعات محور مى باشد. فضاى سایبر، پدیده جدید دنیاى ارتباطات است که علاوه بر مزایاى آن، با خود، ابزار گوناگونى براى ارتباط، تعامل، تبادل فرهنگى، یا تهاجم فرهنگى و سیطره فرهنگى به همراه آورده و زمینه اى مهم براى جنگ نرم مى باشد.
تشکیل گروه هاى سیاسى در اینترنت، جاسوسى اینترنتى، تشکیل اجتماعات مجازى، شکل دادن به نافرمانى هاى مدنى، دموکراسى دیجیتالى، افکارسازى از طریق اینترنت، نفوذ و خراب کارى اینترنتى، مبارزه با کنترل خبرى حکومت ها از طریق اینترنت و کسب اطلاعات از سیستم هاى اجتماعى و سیاسى از طریق اینترنت،مسدود نمودن سایت هاى اینترنتى، فیلترینگ سایت ها، رفراندوم اینترنتى، ایجاد گروه هاى سیاسى مجازى، انتقال مستقیم اندیشه ها و دیدگاه هاى جریان معاند به داخل، ایجاد گروه هاى فشار و ذى نفوذ مجازى، کارکردهاى مشروعیتى، ایجاد مطالبات جدید سیاسى، افزایش ضریب نفوذ جریان هاى معاند با انقلاب، افزایش هم گرایى گروه هاى داخلى و خارجى هم فکر، کاهش نفوذ رسانه هاى ملى و داخلى و گسترش شایعه و خرافات، برخى از راه کارها و تکنیک هایى هستند که با استفاده از شبکه هاى اجتماعى براى جنگ نرم علیه کشورمان بوسیله ایالات متحده آمریکا بکار گرفته شده اند. بطورکلى، ایالات متحده آمریکا مى کوشد تا با استفاده از راه کارهاى فوق و کاربرد دیپلماسى، تبلیغات، مبارزات روان شناسى، انهدام و ترور شخصیتى، سیاسى و تهاجم فرهنگى، جنگ نرم جدیدى را علیه کشورمان شکل دهد.
براى بررسى نقش فضاى سایبر در جنگ نرم ایالات متحده آمریکا علیه کشورمان، به بررسى مختصر برخى از راه کارهاى فوق مى پردازیم:
1. تشکیل گروه هاى سیاسى بر روى اینترنت با استفاده از شبکه هاى اجتماعى مجازى: ایجاد گروهاى سیاسى اینترنتى، که گروه هایى هستند که یا به ظاهر وابسته به نهاد یا گروه سیاسى خاصى نیستند یا این موضوع را پنهان کرده اند، از روش هاى فعالیت ایالات متحده آمریکا بر ضد کشورمان محسوب مى شود. برخى از روزنت هاى برجسته وابسته به این گروه ها، داراى گرایشات آشکار ضد نظام بوده و مجموعه اى از فعالیت هاى تخریب گرایانه علیه سیستم سیاسى ایران را هدایت و رهبرى مى کنند. هم چنین بخش اعظم گروهک هاى اپوزیسیون مقیم خارج به دلیل فقدان هرگونه ابزار ارتباطى براى برقرارى ارتباط با مردم ایران، از اینترنت به عنوان مهم ترین وسیله ارتباط با داخل ایران استفاده مى کنند.
2. نشت اطلاعات: استفاده از تکنیک نشت اطلاعات، به خصوص اطلاعات محرمانه و سرى ایران در فضاى سایبر، یکى دیگر از روش هاى مقابله دشمنان نظام با سیاست هاى رسمى کشورمان مى باشد. در آبان ماه سال 88 نشت، اطلاعات محرمانه نظامى ایران بر روى سایت هاى اینترنتى آمریکایى و تلاش براى جذب جاسوسان فارسى زبان از سوى رژیم صهیونیستى، از جمله اقدامات انجام شده در این راستا بوده است. در این ماه اعلام شد که برخى اطلاعات سرى مربوط به موشک هاى ایران، از جمله موشک حوت برروى اینترنت قرار گرفته است. هم چنین اعلام شد، که سرویس اطلاعاتى شین بت اسرائیل آگهى غیرمعمولى را در روزنامه ها چاپ کرده و در جست وجوى فارسى زبان هاست تا آنها را به عنوان جاسوس آموزش دهد.
3. جاسوسى اینترنتى: جاسوسى اینترنتى، دیگر راهکار مقابله با کشورمان بوسیله ایالات متحده آمریکا مى باشد. این پدیده، عموما به صورت کسب اطلاعات از طریق برنامه هایى معرفى مى شود، که از راه نصب نرم افزارها و یا حین گردش افراد در محیط وب، وارد کامپیوتر شخصى آنها شده و تا زمانى که کاربر به شبکه جهانى وصل است، اطلاعاتى را که روى هارد دیسک او ذخیره شده است براى پایگاه هاى مطلوب خویش مى فرستند. اما این فقط یکى از انواع جاسوسى الکترونیکى است.
جاسوسى اینترنتى، همانند جاسوسى سنتى بسیار خطرناک و یکى از روش هاى براندازى نرم است. جرالد نیرو، جامعه شناس متخصص در رفتارهاى بشرى، در مورد جاسوسى اینترنتى مى گوید: این شبکه در مه سال 2001 کشف شد و عبارت است از مجموعه شبکه هایى که توسط روان شناسان اسرائیل اداره مى شود و ماموریت آنها جذب جوانان کشورهاى جهان سوم مى باشد. در این شیوه، سعى بر آن است که از افراد مخالف با حکومت خود و یا افراد عادى استفاده شود که گرایش هاى سیاسى ندارند، اما قادرند اطلاعات خوبى درباره اماکن و اوضاع ارائه دهند. انتشار پیام استخدام جاسوس اینترنتى بوسیله اسراییل و آمریکا براى مقابله با جمهورى اسلامى ایران از موارد این مساله است. »فارسى صحبت مى کنى؟ اسراییل تو را مى خواهد«. تیتر امروز روزنامه هاآرتس است. این روزنامه نوشت: »سرویس اطلاعاتى شین بت اسرائیل آگهى غیرمعمولى را در روزنامه ها چاپ کرده و در جست وجوى فارسى زبان ها است تا آنها را به عنوان جاسوس آموزش دهد«. به گزارش پرس.تى.وى بیروت، روزنامه اسرائیلى هاآرتس نوشت: »به نظر مى رسد که سرویس اطلاعاتى شین بت، هدف خود را یافتن افراد فارسى زبان براى خنثى سازى نفوذ ایران در میان اسرائیلى ها قرار داده است«.
4. نافرمانى مدنى الکترونیک: نافرمانى مدنى الکترونیک، که اعتراضات را از خیابان ها به فضاى مجازى مى کشاند، یکى دیگر از روش هاى ایالات متحده آمریکا براى مقابله با ایران است. تظاهرات مجازى، نفوذ به سایت هاى پربیننده و درج تصاویر، خبرها و مطالب سیاسى علیه حکومت و استفاده از بمب هاى جستجوگر، از مهم ترین روش هاى نافرمانى مدنى الکترونیکى است که براى اولین بار توسط گروهى با نام گروه هنر انتقادى در سال 1994 و در کتابى تحت عنوان »اختلال الکترونیک« مطرح شد. بخشى از اهداف نافرمانى مدنى الکترونیک مبارزه اطلاعاتى مردمى و یا مبارزه اطلاعاتى از پایین است که در این مبارزه، نه حکومت، بلکه مردم به طور مستقیم، به شکل دادن جریان اطلاعات در جهت مبارزه با حاکمیت و یا بیان اعتراض خود نسبت به معضلات اجتماعى و سیاسى مى پردازند. این مبارزه صرفا مبارزه بر اساس حروف در فضاى مجازى است، اما قدمى مؤثر و اصلى در جهت شکل گرفتن یک جریان اجتماعى و فشار بر هیئت حاکمه است.
5. دموکراسى دیجیتال: یکى دیگر از راه کارهاى ایالات متحده آمریکا براى برندازى نرم، ترویج دموکراسى با استفاده از ابزارهاى نوین تکنولوژى هاى دیجیتالى است، که دموکراسى دیجیتال نامیده مى شود. راه اندازى چندین مؤسسه تحقیقاتى و رسانه اى؛ همچون خانه آزادى، واشنگتن پریزم، بنیاد دموکراسى براى ایران و حمایت از برخى وب سایت ها و روزنت هاى موجود اینترنتى و سایر رسانه هاى ماهواره اى نیز در دستور کار آمریکا قرار دارد. »مرکز کمک بین المللى رسانه اى« موسوم به سیما Center For (International Media Assistsnce CIMA)، از جمله سازمان هاى غیرانتفاعى آمریکایى است که هدف آن به ظاهر ترویج دموکراسى در جهان از طریق حمایت از رسانه هاى هم سو است. این مرکز در زمینه ایجاد شبکه هاى رسانه اى و هدایت پژوهش هایى که در این مورد انجام مى شود و هم چنین برگزارى نشست هایى با موضوع ضرورت نقش رسانه هاى آزاد و مستقل در برقرارى دموکراسى و براندازى نرم در جهان فعالیت مى کند. منابع مالى این مرکز از سوى دولت آمریکا و براساس قانون مصوب سال 1983 تامین مى شود. به موجب این قانون، که در زمان ریاست جمهورى رونالد ریگان و در کنگره آمریکا تصویب شد، این کشور سالانه بودجه اى را براى ترویج دموکراسى در جهان اختصاص مى دهد. در این میان وضعیت رسانه هاى ایران، از جمله موضوعاتى است که مورد توجه مرکز سیما است. کارشناسان، برایند فعالیت هاى چنین مراکزى را قانونى جلوه دادن و منطقى و دموکراتیک القا کردن فعالیت هاى رسانه اى، علیه حکومت هاى ضدآمریکا و صهیونیسم ارزیابى مى کنند. ایالات متحده آمریکا با استفاده از شبکه هاى اجتماعى و روش هاى مذکور به ساماندهى اغتشاشات، نشر و گسترش شایعات براى مقابله بإ؛ف ف جمهورى اسلامى ایران مى پردازد.
6. جنگ فیلترى: یکى دیگر از شیوه هاى جنگ نرم آمریکا با استفاده از شبکه هاى مجازى، جنگ فیلترى است. با افزایش دامنه جنگ فیلترها، برخى سایت هاى اینترنتى، روش هاى جدیدى براى عبور از سد فیلترینگ را به کاربران آموزش مى دهند. در یکى از این روش ها آمده است: فیلترشکن دائمى و با سرعت فوق العاده، داشته باشید. تنها چیزى که براى این فیلترشکن احتیاج دارید یک مقدار اندک هاست، یا همان فضاى اینترنتى است. کافى است فایل خاصى را دانلود کنید، بعد آن را از حالت زیپ درآورده و محتویاتش را داخل هاست خودتان بریزید. فیلترشکنتان آماده است.
7. تروریسم روانى، انتشار مطالبات قومى منطقه اى و افزایش تحریک پذیرى قومیت ها: این روش، دیگر راهکار ایالات متحده آمریکا در جنگ نرم شبکه اى با ایران است. خاصیت تاسیس سایت هاى قومى و راه اندازى وبلاگ هاى منطقه اى و انتشار برخى مطالب تحریک آمیز در سایت هاى اینترنتى، قابلیت این رسانه و پدیده را براى دامن زدن به مباحث مناقشه برانگیز قومى بالا برده است. برهمین اساس، ایالات متحده آمریکا مى کوشد تا با کاربرد شبکه هاى اجتماعى مجازى به مطالبات و تحرکات قومى دامن بزند، لذا مى کوشد تا با استفاده از سلاح هایى، هم چون تبلیغات، شایعه سازى، دروغ پراکنى و تشویش اذهان عمومى و هدف قرار دادن نظام باورها، شالوده هاى فکرى و روح و روان مردم و با تلفیق هوشمندانه و هدفمند مسائل قومى با اهداف سیاسى و ایدئولوژیک خود به جنگ نرم با ایران بپردازد. براین اساس، ایالات متحده امریکا با دامن زدن به مطالبات قومى از طریق شبکه هاى اجتماعى مجازى، سعى در ایجاد ناامنى روانى در جامعه داشته و مى کوشد تا مسأله قومیت هاى ایرانى را به ابزار فریب و تنش ذهنى براى مردم ایران تبدیل نماید. این اقدام ایالات متحده آمریکا مى تواند به گروه هاى معاندى ، هم چون جندالشیطان کمک نماید که با کاربرد شبکه هاى مجازى در پى جلب افکار عمومى، جذب نیروها و کادر سیاسى - رزمى جدید، مشروعیت سازى، مظلوم نمایى، ارائه تصویر قوى، قدرت مند و اسطوره اى، تشدید احساس ناامنى در بین شهروندان، همراه با کاهش آستانه تحمل و بردبارى مردم، هراس افکنى و وحشت زایى، ذهنیت سازى و القاى مهارناپذیر بودن حملات برآمده و با کشاندن دولت ایران به بن بست امنیتى، به باج گیرى سیاسى و ضربه زدن به نظام سیاسى کشورمان بپردازند. بنابراین، همانطور که اشاره شد ایالات متحده آمریکا مى کوشد با کاربرد شبکه هاى اجتماعى مجازى با راهبرد بحران زایى در درون و فشار از بیرون، به جنگ نرم با کشورمان بپردازد.
8. فرقه گرایى از طریق اینترنت و حمایت از اقلیت هاى مذهبى: یکى دیگر از روش هایى است که ایالات متحده آمریکا براى پیشبرد اهداف خود در ایران از آن سود مى جوید. به عنوان مثال مى توان به حمایت آمریکا از شبکه هایى؛ همانند انجمن نژاد پرستان بلک متال (ترویج نژاد پرستان ایرانى)، جنبش شیطان پرستان ایرانى، جنبش آریانیسم و .... اشاره نمود.

جمع بندى

امروزه، فراگیرى اینترنت و فن آورى هاى جدید ارتباطى و اطلاعاتى موجب ظهور فضاى مجازى در کنار جهان واقعى شده، که این امر معادلات و الگوهاى ارتباطات سنتى، تولید، انتقال و مصرف اطلاعات را به هم زده و موجب تغییر در آن شده است. چنین فضایى که به عنوان واقعیت مجازى یک پارچه درنظر گرفته مى شود، از ویژگى هایى؛ هم چون بى مکانى، فرا زمان بودن، صنعتى بودن محض، عدم محدودیت به قوانین مدنى متکى بر دولت ها و ملت ها، از معرفت شناسى تغییر شکل یافته پسامدرن برخوردار بودن، قابل دسترسى بودن همزمان، روى فضا بودن و برخوردارى از فضاهاى فرهنگى، اعتقادى، اقتصادى، سیاسى و همین طور آزادى، از هویت بدنى و جنسى جدید برخوردار است. در چنین فضایى، افراد به دور از محدودیت هاى روان شناسانه و فیزیکى و سیاسى، قادر به تعامل هستند و با استفاده از ابزارهاى این فضا مى توانند مطالب و اطلاعات خویش را تولید و اشاعه دهند. علاوه براین، دسترسى فزاینده به اینترنت، امکان بهره گیرى از تکنولوژى هاى مختلف کامپیوترى را براى تشویق به مشارکت و نزدیکى میان گروه هاى گوناگون را براى مردم فراهم ساخته است. این همکارى مى تواند از طریق »شبکه هاى اجتماعى مجازى«(1) که تعامل اجتماعى مردم را تسهیل کرده و آن را قادر به تماس بإ؛ف ف دوستان مى سازد، صورت پذیرد. البته این امر با خود، ابزار گوناگونى جهت ارتباط، تعامل، تبادل فرهنگى، تهاجم فرهنگى و سیطره فرهنگى به همراه آورده و زمینه اى مهم براى جنگ نرم مى باشد. ایالات متحده آمریکا با استفاده از قابلیت هاى فضاى سایبر در زمینه تولید آسان و ارزان مطلب همراه با استفاده از جاذبه هاى رنگین تلاش دارد تا به هویت هاى اجتماعى مخالف نظام جمهورى اسلامى ایران در فضاى سایبرشکل داده و با فراهم نمودن امکان زیست مستعار جنبش هاى اجتماعى مخالف در این فضا، به آنها این توان مندى را بدهد که با سوء استفاده از بحران هاى اجتماعى، سیاسى و اقتصادى موجود در جامعه، به هویت جمعى مجازى مخالف با نظام شکل داده و با متقاعد نمودن پیروان خود، آنها را متناسب با اهداف خود در عرصه جنگ نرم بسیج نماید. این هویت هاى مجازى به علت عدم توانایى در زمینه نهادسازى سیاسى در جریان اعتراضات، فضاى سیاسى را از فرایند عقلانى خارج و با گسترش فضاى آشوب و شایعه و فراهم نمودن زمینه لازم براى شکل گیرى جهل عمومى، ماموریت خود در عرصه جنگ نرم را به انجام مى رسانند.

پی نوشت ها :

Virtual Social Networks .1

منبع ماهنامه پگاه حوزه شماره 297